ਵਿਸ਼ਾ-ਸੂਚੀ

ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਕਾੱਰਵਡ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਦੋ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਹਨ । ਪਠਾਨਕੋਟ ਅਤੇ ਧਾਰ ਕਲਾਨ ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਿਵਾਲੀ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਢਾਂਚੇ ਵਿਚ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ, ਢਿੱਲੋਂ ਦੀ ਯੋਜਨਾ, ਰਾਵੀ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਉਪਰਲੇ ਜ਼ਮੀਨੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦੀ ਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਪਠਾਨਕੋਟ ਅਤੇ ਧਾਰ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਢਕੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭੂਮੀਗਤ ਭੂਮੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ ਤਕ 381 ਤੋਂ 9 30 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੈ। ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਟ੍ਰੈਕਟ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਤਿੰਨ ਛੋਟੀਆਂ ਰੇਸਾਂ ਹਨ- ਸ਼ਿਆਲੀ ਧਾਰ-ਡਾਂਗਹਰੀ ਧਾਰ ਧੌਲਾਧਾਰ-ਨਾਗ ਧਰ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਅਤੇ ਰਾਟਾ ਧਾਰ ਲੜੀ। ਸ਼ਿਆਲੀ ਧਾਰ-ਡਾਂਗਹਰੀ ਧਾਰ ਲੜੀ ਨੂੰ ਅਤਿ ਉੱਤਰੀ ਵੱਲ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਸ਼ਿਆਲੀ ਧਾਰ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 931 ਮੀਟਰ ਉੱਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 959 ਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਂਜ ਅਨੇਕ ਸਟ੍ਰੀਮਜ਼ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਦੱਖਣ ਧਹ ਧਾਰ-ਨਾਗ ਧਰ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਚੌੜਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 610 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 844 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਉੱਚਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਰਾਟਾ ਧਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ 665 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਉਤਰਨ ਵਾਲੀ ਮਲਬੇ ਵਾਲੇ ਪੱਤਣ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾ ਨੂੰ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 128 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚਿਤ ਪੱਧਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉਚਾਈ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 305 ਤੋਂ 381 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚੁੰਗੀ ਦੁਆਰਾ ਲੱਦਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚਿਤ ਸਥਾਨ ਹੈ ਰਵੀ ਅਤੇ ਬਿਆਸ ਦੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨੀਲੀ ਕਟ ਬੱਲਫਾਂ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਅਸਮਾਨ ਭੂਗੋਲ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਘੱਟ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿਚ ਰੇਤ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਉਚਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚਲੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀਤਾ ਵਿਚ ਘੱਟਦੀ ਹੈ।

ਨਦੀਆਂ, ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਹਿਰਾਂ

ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਵੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਉਪ ਬਾਰੀ ਦੁਆਬ ਨਹਿਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਚੱਕੀ ਖੱਡ ਦਰਿਆ

ਇਹ ਕੁੂਲੂ ਦੇ ਰੋਹਤਾੰਗ ਦਰਿਆ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 4,062 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ‘ਤੇ ਉਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁੂਲੂ, ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ ਜ਼ਿਲੇ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਸਾਤੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਨਦੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਚੈਨਲ ਵਿਸ਼ਾਲ ਹੈ, ਟਾਪੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੂਲ। ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸੁੱਕੇ ਮੌਸਮ ਦੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਪਾਣੀ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 4.5 ਮੀਟਰ ਵੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੱਕੀ ਖਡ ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿਚ ਬਿਆਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਟਰੀਮ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦੂਰੀ ਤੇ ਕਾਂਗੜਾ ਦੇ ਨਾਲ ਜ਼ਿਲੇ ਦੀ ਸੀਮਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚੰਬਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਡਰੇਨੇਜ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਮਿਰਥਲ ਦੇ ਨੇੜੇ ਬਿਆਸ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।

ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ

ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਘੇਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਕੋਰਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੀਮਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਲਗਭਗ 26 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤਕ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੋਂ ਇਹ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹੱਦ ਤਕ ਪੱਛਮੀ ਹੱਦ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ 58 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੀਮਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਊਝ, ਜਲਾਲੀਆਂ, ਸ਼ਿੰਗਾਰਵਾਨ ਅਤੇ ਮਾਸਟੋ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਜੰਮੂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਉੱਭਰਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਦਾ ਰੁੱਝਿਆ ਸੀਜ਼ਨ ਤੋਂ ਸੀਜ਼ਨ ਤੱਕ ਅਤੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਸਾਲ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਡ੍ਰਾਈਵ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਿਰਫ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਗਰਮੀ ਦੀ ਰਫਤਾਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਸਰੋਤ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿੱਚ ਬਰਫ ਦੀ ਪਿਘਲਣ ਨਾਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਾਣੀ ਜਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦਰਿਆਵਾਂ ਹੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੁੱਜ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਉਤਾਰ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੇਵੀਗੇਸ਼ਨ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।

ਨਹਿਰਾਂ

ਇਨ੍ਹਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਡਰੇਨੇਜ ਰੇਖਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਕੋਲ ਉਪਰੀ ਬਾਰੀ ਦੁਆਬ ਨਹਿਰ ਦੇ ਨਹਿਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਕੰਮ ਹੈ ਜੋ ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਸ਼ਾਖ਼ਾਵਾਂ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਲਾਹੌਰ ਸ਼ਾਖਾ, ਕਸੂਰ ਬ੍ਰਾਂਚ ਅਤੇ ਸਭਰਾਵਾਂ ਸ਼ਾਖਾ ਹਨ। ਕਰੀਬ 19 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਨਹਿਰ ਰਾਹੀਂ, ਰਵੀ-ਬਿਆਸ ਲਿੰਕ, 1954 ਦੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਹੋਇਆ, ਰਾਵੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਚੱਕੀ ਖੱਡ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਬਿਆਸ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਹੈ। ਹੜ੍ਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਡਰੇਨਾਂ ਵੀ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ

ਰਣਜੀਤ ਸਾਗਰ ਡੈਮ: ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ 452 ਮੈਗਾਵਾਟ ਰਣਜੀਤ ਸਾਗਰ ਡੈਮ ਦਾ 600 ਮੈਗਾਵਾਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਵੀ ਦਰਿਆ ‘ਤੇ 24 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ’ ਤੇ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਮਾਧੋਪੁਰ ਹੈਡ ਵਰਕਸ ਦੀ ਅਪਸਟਰੀਮ। ਇਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿੱਚ 160 ਮੈਗਾਵਾਟ ਉੱਚ ਡੈਮ, 600 ਮੈਗਾਵਾਟ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਅਤੇ 150 ਮੈਗਾਵਾਟ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਯੂਨਿਟ ਹਨ। ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਕੰਡੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ (168 ਮੈਗਾਵਾਟ): ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਪੀ।ਵੀ। ਨਰਸਿਮਹਾ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਦਰਿਆ ‘ਤੇ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜੋ ਕਿ ਆਰ।ਐਸ।ਡੀ। ਦੇ 11 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਅਤੇ ਮਾਧੋਪੁਰ ਹੈਡ ਵਰਕਸ ਦੇ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ’ ਤੇ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਰੈਗੂਲੇਟ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਏਗੀ। ਪਾਵਰ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਲਈ ਆਰ ਐਸ ਡੀ 168 ਮੈਗਾਵਾਟ ਦੀ ਸਥਾਪਿਤ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੇ 61 ਮੀਟਰ ਹਾਈ ਡੈਮ ਅਤੇ 2 ਪਾਵਰ ਹਾਊਸ ਹੋਣਗੇ।